Immanuel Kant

"Sapere aude" behar bada, Kanten ideiak, eta tesiak, obeki laburtzen duen hitza da. Hitz hauek izugarrisko garrantsia izan dute historian, haimbeste, ezen gaur egun gure talde, Xireiak eskola, oraindik xede giza erabiltzen duela hitz hauek ezkutatzen dituzten ideiak. Baina zer esan nahi du hitz hauek? 

​

"Sapere aude" Latinetik datorren esamolde bat da, eta "Ausart zaitez pentsatzera" esan nahi du. Kanten ustez, gizakiei beste animali edo izakietatik bereizten duena bere autonomia da, hau da, bere kabuz pentsatzeko gaitasuna. Baina, ordea,  gure kabuz pentsatzeko bidea ez da erresa, eta zu zer, ausartuko zara zure kabuz pentsatzera?

​

Gizaki heteronomoak

Aipatu dugun moduan, gure kabuz pentsatzea da gizakiak bereizten gaituen gaitasuna, baina beti ez gara kapazak gure kabuz pentsatzeko eta beste batzuen menpe gaude. Horregatik, Kantek bereizten ditu gizaki Heteronomoak, hau da, bere kabuz pentsatzen ez dutenak, eta beraz, aske ez direnak; eta izaki autonomoak, bere kabuz pentsatzeko gai direnak. Aipatutako heteronomia hau, zenbait kasu ditu, honako hauek dio Kant:

​​

• Barne ostopoak: Koldarkeria, beldurra, salantza edota alferkeria

• Kanpo ostopoak: Tutoreen inposisoak, Irakaskuntza falta edota askatasuna falta

​​

Hori dela eta, Katenk azpimarratzen du gogoeta egitearen garrantsia eta gure kabuz pentsatzera animatzen gaitu.

​

Penstamendu hori defendatzeko bi libru argitaratu zituen  Arrazoimen hutsaren kritika eta Arrazoimen praktikoaren kritika. Non hiru galdera naguziei erantzun nahi die.

​

Zer ezagutu dezaket?

​XVIII. mendean bi korronte filosofiko naguzi zeuden, arrazonialismoa, Descartes zuena buru, eta empirismoa, Hume ordezkari naguzitzat. Biak zer ezagutu ezakegu eta nola ezagutu dezakegu, hau da, zer den egia, eta nola antzeman behar dugun azaltzen dute. Arrazionalismoa, alde batetik, guztia zalantzan jartzen du, eta soilik arrazoiaren bitartez esagutu dezakeguna egitzat hartuko du, zentzumeneen jakintzei uko eginez. Bestalde, enpirismoa, esperientziari garrantsia handia emango dio, "tabula rasa" kontzeptuaren bitartez azalduko digu esagutzen ditugun egi guztiak eta ditugun gaitasun guztiak bidetik ikasten direla, esperientziarekin, zentzumenekin.

​

*** Ikusi gehiago Descartes eta Hume atalean***

​

Kantek bi pentsamendu hauek elkartu zituen eta doktrina bakarrean elkartu zitue, horri, Kantiar aterabidea deitzen zaio.

​

"Gure ezagutza guztia zentzutik abiatzen da, ulermenera igarotzen da eta arrazoian amaitzen da"-Kant

​​

Beraz, kantek bi elementu bereizten ditu ezagutza eraikitzeko:

• Ezagutza materiala: Zentzumenen bitartez egiten dena

• Ezagutza formala: Arrazoimenaren bitartez egiten dena.

​

Bi ezagutza moteen uzterketari fenomenoa deitzen dio kantek eta hori da gure mundua, ezagutu dezakegun mundu bakarra, fenomenos osatutako mundua. Beraz, errealitatea bere baitan ezin dugu ezagutu, guk forma ematen diogulako errealitate hori eta hori dela eta, kantek dio Metafisika ez dela benetako zientza, huraren aztergaiak arima edo jainkoa direlako, eta hoietan ez dago zentzumenen bitartez eskuratu dezakegun informazioa.

​

Zer egin behar dut? (Kantiar etika)

Aurreko proposameaz aparte, ezin ditugu alde batera utsi, Kantek egindako proposamenak etikari. Haren ustetan, aurreko etika mota gustiak hipotetiak ziren, hau da, beti erantzuten diote "egin behar duzu hau zoriontsu izan nahi baduzu" forma dialektikoari; baina kantentzak, benetako etika, arrazoiak modu dezinteresatu batean proposatzen duenari eustea da. Honi, inperatibo kategorikoa deitzen diogu. Ideia hori zehazteko, bi helduleku proposatzen ditu: "Joka ezazu zure jakibidean lege orokorra izango blaitz bezala" eta "Jokatu beti humanitatea helburu den eta ez bitarteko"

​

Zer espero dezaket?

Kanten azken lanetan fedeari erreparatzen dio etas horren inguruko gogoeta bat egiten du. Aurretik aipatu dugun moduan jainkoa eta arima ezin dira zentzumenen bitartez aztertu, hori dela eta Kantek metafisika zientzia giza bastertzen zuen. Hori dela eta, Kantek erlijio naturalaren alde kokatu zen, dogma gabeko eta eliza antolamendurik gabeko erlijioa. Benetako erlijio gizonen bihotzean dagoela esaten du eta moralaren bitartez argitzen da.

​

Apuntea: Kantek uste zuen soilik gizonak pentsatu ahal zutela, emakumeak berriz "Sexu ederra " izendatzen zuen. Hala ere, bere ideia batzuk bera bezain zahar diren arren, haren deia gure kabuz pentsatzera, gaur egun arte mantentzen da, "Sapere aude"